Perthes hastalığı, bilinen diğer adıyla Legg-Calve-Perthes hastalığı, çocuklarda sık rastlanan bir kalça rahatsızlığıdır. Bu durum, kalça eklemini oluşturan uyluk (femur) kemiğinin baş kısmında kan dolaşımının bozulmasından kaynaklanır. Bu bozukluk, femur başındaki kemik dokusunun canlılığını kaybetmesine ve avasküler nekroz adı verilen bir sürece neden olur.
Bu hastalık tek kalçayı tutabileceği gibi daha nadir olarak her iki kalçayı da etkileyebilmektedir.
Hastalığın ilerlemesi, kalça ekleminin fonksiyonunu olumsuz etkileyebilir, erken yaşlarda kireçlenmeye veya yürüyüşte topallamaya sebep olabilir. Perthes hastalığının kesin nedeni üzerine pek çok teori bulunmasına rağmen, net bir sebep henüz belirlenememiştir.
Perthes Hastalığının Belirtileri Nelerdir?
Perthes hastalığının tipik bulgusu sinsi başlangıçlı ve yavaş yavaş artarak devam eden kalça ağrısı, topallama, ağrının dize yayılması şeklindedir. Bu nedenle, çocukluk çağında görülen dirençli diz ve kalça ağrılarında veya hafif de olsa topallamalarda akla gelmesi gereken bir hastalıktır.
Perthes hastalığı başlangıcındaki belirtiler genellikle hafif seyirli olup, bu sebeple çoğu zaman çocuklar veya ebeveynler tarafından dikkate alınmaz. Kimi zaman belirti göstermeyebilirken, nadiren de olsa hafif bir diz veya kalça ağrısı şeklinde kendini gösterebilir. Hastalık ilerledikçe belirtilerin şiddeti artar. Perthes hastalığına özgü sık rastlanan belirtiler şunlardır:
- Kalça ve diz bölgesinde ağrı
- Yürürken topallama
- Bacak çapında incelme
- Bacak kısalığı
- Eklem hareketlerinde güçlük
Yukarıda sıralanan belirtiler hastalığın tipik belirtileri olup, fakat her olguda semptomlar farklılık gösterebilir. Ek olarak, hastalığın seyrinde belirtiler zaman içinde artabilir veya azalabilir. Özellikle çocukluk döneminde, semptomların belirgin olmaması durumunda, nedensiz ağrılar için bir çocuk ortopedisti tarafından muayene yaptırmak önemlidir.
Perthes Hastalığının Nedenleri Nedir?
Perthes hastalığı, genellikle kalça eklemini besleyen femur kemiğinin başındaki kan akışının geçici olarak azalması veya durması sonucu ortaya çıkar. Bu durum, femur başındaki kan akışının azalması nedeniyle kemik dokusunun zayıflamasına ve çökmesine yol açar. Ancak, Perthes hastalığının tam nedeni net olarak bilinmemektedir. Hastalığın ortaya çıkmasına neden olabilecek potansiyel faktörler şunlardır:
- Vasküler Problemler: Perthes hastalığının temelinde kan dolaşımındaki sorunlar yer alabilir. Kan akışındaki geçici bir azalma, femur başındaki kemik dokusuna yeterli oksijen ve besin sağ
- Genetik Faktörler: Ailesel yatkınlık, yani ailede daha önce Perthes hastalığına rastlanmış olması, hastalık riskini artı
- Çevresel Faktörler: Bazı çevresel etkenlerin, özellikle kan akışını etkileyen faktörlerin, Perthes hastalığı gelişiminde rol oynayabileceği düşünü
- Bağışıklık Sistemi: Perthes hastalığı bağışıklık sistemi faktörlerinin de etkili olabileceği öne sürü
Her ne kadar bu faktörlerin etkileşimi ve hastalığın nedenleri tam olarak anlaşılamamış olsa da, Perthes hastalığının genellikle çocukluk döneminde ortaya çıkan bir durum olduğu bilinir. Uzmanlar, hastalığın belirli bir nedeninin tanımlanamamasına rağmen, genetik ve çevresel faktörlerin birleşiminin rol oynayabileceğini düşünmektedir.
Perthes Hastalığı Teşhisi Nasıl Konulur?
Perthes hastalığının teşhisi, bir Çocuk Ortopedisti tarafından yapılan kapsamlı bir muayene sonucunda konur. Hastanın geçmişi, fiziksel muayene bulguları ve radyolojik görüntülerin birleştirilmesi, tanının belirlenmesinde kilit rol oynar. Genellikle hastaların çoğunda MR ve Tomografi gibi yöntemlere başvurulmasa da, bazı erken dönem vakalarında tanıyı doğrulamak amacıyla bu yöntemlere ihtiyaç duyulabilir.
Hastalığın ilerlediği durumlarda, eklem hareketlerinde kısıtlılık ve ağrı hissiyatı genellikle muayene sırasında belirginleşir ve röntgen sonuçları tanı koymak için yeterlidir. Ayrıca, kalça bölgesinde ağrı yaşayan bir çocukta diğer radyolojik bulgularda anormallik olmasa bile, ağrı ve şikayetlerin 10 günden uzun sürdüğü durumlarda Perthes hastalığını düşünerek MR incelemesi gereklidir.
Bu tür teşhislerin ardından, Perthes hastalığı tanısı konulan bireylerde tedavi süreci hemen başlatılmalı ve özenle planlanmalıdır.
Perthes Hastalığı Risk Faktörleri
Perthes hastalığının ortaya çıkmasında etkili olan bir dizi risk faktörü bulunmaktadır. Bu faktörler arasında genetik yatkınlık önemli bir rol oynar; eğer ailede daha önce Perthes hastalığına rastlanmışsa, bireyin bu hastalığa yakalanma riski artabilir. Ayrıca, hastalık genellikle erkek çocuklarda daha sık görülür ve 4 ila 10 yaş arasındaki çocuklarda daha yaygındır.
Yaş faktörü, çocukların bu hastalığa daha yatkın olduğu bir dönemi işaret eder. Bu dönemde, femur başındaki kan akışındaki sorunlar ortaya çıkabilir. Ayrıca, Perthes hastalığının tam nedeni bilinmemekle birlikte, rasgele etkenlerin rol oynadığı düşünülmektedir. Bağışıklık sistemi sorunları da hastalığın gelişiminde etkili olabilecek bir diğer faktördür.
Çevresel faktörlerin, özellikle kan dolaşımını etkileyen etkenlerin, Perthes hastalığının ortaya çıkmasında etkili olabileceği öne sürülmektedir. Çevresel toksinler veya bazı enfeksiyonlar bu faktörler arasında yer alabilir. Tüm bu faktörler, Perthes hastalığının kompleks bir etiyolojisi olduğunu göstermektedir. Her çocuğun durumu farklı olabilir ve hastalığın tam nedeni hala bilinmemektedir.
Perthes Hastalığında İlerleme Süreci
Perthes hastalığı, femur başındaki kan akışındaki azalmaya bağlı olarak ortaya çıkar. İlk aşamada belirtiler hafiftir, genellikle ağrı ve kısıtlı hareketle kendini gösterir. Hastalık ilerledikçe, kemik dokusunda daha fazla hasar oluşabilir, ancak tedaviyle iyileşme mümkündür. Erken tanı ve uygun tedavi, çocukların fonksiyonlarını geri kazanmalarına yardımcı olabilir. İleri evrelerde tanı konmuşsa, cerrahi müdahale gibi daha karmaşık tedavilere ihtiyaç duyulabilir. Perthes hastalığı, femur başındaki kemik dokusunda kalıcı değişikliklere neden olabilir, bu da uzun vadede kalça eklem sağlığını etkileyebilir.
Perthes Hastalığı ve Beslenme
Perthes hastalığı için spesifik bir diyet önerisi olmasa da, genel olarak sağlıklı beslenmeye önem vermek önemlidir. Kalsiyum ve D vitamini açısından zengin besinlere odaklanmak, protein, tüketmek önerilir. Ancak, her bireyin ihtiyaçları farklıdır ve beslenme konusunda doktorun rehberliği önemlidir. Hastalar, bireysel durumlarına uygun öneriler almak için doktorları veya beslenme uzmanlarıyla görüşmelidir.
Tedavi Edilmeyen Perthes Hastalığının Olası Sonuçları
Perthes hastalığının tedavi edilmezse, genellikle kalça ekleminde kalıcı hasarlar ve deformiteler gelişebilir. Hastalığın ilerlemesi, femur başındaki kemik dokusundaki çökme ve deformitelerin artmasına yol açabilir. Bu durum, kalça eklemi üzerindeki basınca ve hareketliliğe zarar verebilir, normal fonksiyonları etkileyebilir.
Tedavi edilmeyen Perthes hastalığı, ilerleyen yıllarda kalça ekleminde ağrı, topallama, kısıtlı hareket ve uzun vadeli sorunlara neden olabilir. Erken tanı ve uygun tedavi, bu olumsuz etkilerin önlenmesine ve çocuğun normal kalça fonksiyonlarını geri kazanmasına yardımcı olabilir. Tedavi seçenekleri genellikle hastalığın evresine ve şiddetine bağlıdır. Bu nedenle, Perthes hastalığı şüphesi durumunda bir sağlık profesyoneliyle görüşmek ve uygun tedavi seçeneklerini değerlendirmek önemlidir.
Perthes Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Bu hastalığın tedavisi kalçanın tutulma derecesine göre belirlenir. Kalça tutulum düzeyi ise röntgen, sintigrafi ve MR gibi görüntüleme yöntemleri ile belirlenir. Hastalık, küçük yaştaki çocuklarda femur başının yeniden şeklini kazanma ihtimali daha çok olduğu için daha iyi bir seyir gösterirken, 8 yaş üzerindeki çocuklarda kendiliğinden iyileşme kapasitesi daha azdır. Hem çocuğun yaşına hem de femur başının tutulma miktarına bağlı olarak çeşitli tedavi yöntemleri vardır. Tedavide çocuğun travmatik etkilerden sakınması gibi basit yöntemlere başvurulabileceği gibi kalça ekleminin uyumunu sağlamak için yapılan kemik ameliyatları gibi daha meşakkatli yöntemler de seçilebilmektedir.
Bu konuda tecrübeli çocuk ortopedisi kliniklerinde uygulanan takip ve tedaviler ile çocuğun kendi kendine iyileşme potansiyelinden faydalanılırken gerekli durumlarda cerrahi müdahalelere de başvurulmakta ve en iyi sonuçlarla hastalığın tedavisi yapılabilmektedir.